ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC CÁC MÔN LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ THEO HƯỚNG PHÁT HUY TÍNH TÍCH CỰC CỦA SINH VIÊN

ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC CÁC MÔN LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ THEO HƯỚNG PHÁT HUY TÍNH TÍCH CỰC CỦA SINH VIÊN

Đổi mới phương pháp dạy học theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động và sáng tạo của người học là xu hướng tất yếu của giáo dục Việt Nam trong thời kỳ hội nhập và phát triển hiện nay. Đối với các môn lý luận chính trị (LLCT), xuất phát từ đặc thù tri thức của các môn học này, tìm kiếm và áp dụng các phương pháp dạy học phù hợp để nâng cao năng lực tự học, tự nghiên cứu cho sinh viên là yêu cầu cấp bách, góp phần nâng cao chất lượng quá trình dạy học.

Trong hệ thống các môn học bậc đại học ở Việt Nam hiện nay, các môn LLCT (Những nguyên lý cơ cản của chủ nghĩa Mác - Lênin, Tư tưởng Hồ Chí Minh và Đường lối cách mạng của Đảng Cộng sản Việt Nam) là các môn học thuộc khoa học chính trị, có hệ thống kiến thức mang tính lý luận và khái quát. Các môn học này được giảng dạy chủ yếu bằng nhóm phương pháp dùng lời (thuyết trình) nên còn mang tính truyền thụ một chiều và “áp đặt”. Điều này đã ảnh hưởng không nhỏ đến chất lượng của việc dạy học, cũng như sự yêu thích của sinh viên đối với các môn khoa học Mác - Lênin. Vì vậy, việc xây dựng các phương pháp dạy học tích cực, lấy người học làm trung tâm, phát huy tối đa tính tự học, chủ động và sáng tạo của sinh viên trong giảng dạy các khoa học này, là yêu cầu cấp bách, có ý nghĩa quyết định chất lượng dạy học các môn khoa học LLCT. Vậy làm cách nào để phát huy tính chủ động sáng tạo của sinh viên?

PHÁT HUY TÍNH TÍCH CỰC, CHỦ ĐỘNG VÀ SÁNG TẠO CỦA SINH VIÊN TRONG DẠY HỌC CÁC MÔN LLCT

Phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của sinh viên trong dạy học là xu thế tất yếu của giáo dục hiện đại. Luật Giáo dục của nước ta khẳng định: “phương pháp giáo dục phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, tư duy sáng tạo của người học; bồi dưỡng cho người học năng lực tự học, khả năng thực hành, lòng say mê học tập và ý chí vươn lên”. Để thực hiện được mục tiêu trên, rõ ràng cần phải tăng cường sử dụng các phương pháp dạy học tích cực.

ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC CÁC MÔN LLCT THEO HƯỚNG PHÁT HUY TÍNH TÍCH CỰC CỦA SINH VIÊN

Từ thực tiễn giảng dạy, chúng tôi định hướng một số phương pháp dạy học phát huy tính tích cực của sinh viên trong dạy học các môn LLCT, đó là: phương pháp thuyết trình kết hợp vấn đáp, phương pháp thảo luận nhóm kết hợp với tranh biện và phương pháp ứng dụng công nghệ thông tin (CNTT) trong dạy học.

Phương pháp thuyết trình kết hợp vấn đáp

Phương pháp thuyết trình là trình bày vấn đề, nội dung đơn vị kiến thức, một tài liệu hoặc tổng kết những tri thức từ kết quả nghiên cứu. Phương pháp thuyết trình thể hiện dưới hình thức giảng giải, giảng thuật và diễn giảng. Trong đó giảng thuật thường gắn với quá trình miêu tả, trần thuật; giảng giải là phương pháp dùng các số liệu và luận cứ khoa học để chứng minh các vấn đề liên quan đến môn học; diễn giảng là sự trình bày một vấn đề hoàn chỉnh có tính chất phức tạp, trừu tượng và khái quát trong một thời gian tương đối dài.

Để phương pháp này có hiệu quả, giảng viên phải nắm cấu trúc bài thuyết trình từ đặt vấn đề, phát biểu vấn đề, giải quyết vấn đề đến kết luận, cũng như nắm vững những yêu cầu cơ bản khi sử dụng phương pháp này.

Phương pháp vấn đáp là phương pháp người dạy khéo léo đặt hệ thống câu hỏi để người học trả lời nhằm gợi mở cho họ sáng tỏ những vấn đề mới; tự khai phá những tri thức mới bằng sự tái hiện những tài liệu đã học hoặc từ những kinh nghiệm đã tích luỹ được trong cuộc sống, nhằm giúp người học củng cố, mở rộng, đào sâu, tổng kết, hệ thống hoá những tri thức đã tiếp thu được và nhằm mục đích kiểm tra, đánh giá và giúp sinh viên tự kiểm tra, tự đánh giá việc lĩnh hội tri thức.

Tuy nhiên, điều chúng tôi muốn chia sẻ ở đây là sự phối hợp phương pháp thuyết trình với phương pháp vấn đáp một cách linh hoạt, nhuần nhuyễn sẽ rất hữu dụng trong quá trình dạy học các môn LLCT. Thực tiễn giảng dạy, chúng tôi luôn xây dựng một hệ thống câu hỏi trong toàn bộ chương trình, từng chương và từng nội dung tri thức và gửi bộ câu hỏi này để sinh viên nghiên cứu trước. Các câu hỏi này được thiết kế với độ khó tăng dần, không chỉ có câu hỏi về kiến thức, mà còn xây dựng các câu hỏi kiểm tra mức độ hiểu, khả năng tổng hợp tri thức để giải quyết.

Trong quá trình dạy học, chúng tôi sử dụng kết hợp thuyết trình - vấn đáp một cách linh hoạt vừa phát huy sức mạnh thuyết trình của các người dạy lẫn người học, đồng thời “bắt buộc” sinh viên chú ý nghe giảng - trả lời các câu hỏi theo diễn trình dạy học trên lớp.

Phương pháp thảo luận nhóm kết hợp tranh luận

Trong dạy học, nhiều giảng viên tích cực đổi mới phương pháp giảng dạy đều đồng thuận rằng phương pháp thảo luận nhóm là một trong những phương pháp phát huy tích cực của sinh viên. Đó là phương pháp phát huy dân chủ một cách tối đa của người học, mọi cá nhân được tự do bày tỏ quan điểm. Phương pháp này hình thành cho sinh viên thói quen sinh hoạt dân chủ, bình đẳng, biết đón nhận quan điểm bất đồng, hình thành quan điểm cá nhân giúp sinh viên rèn luyện kỹ năng giải quyết vấn đề khó khăn. Ngoài ra, phương pháp này kích thích lòng ham mê học tập của sinh viên, tránh lối học thụ động, phát triển kỹ năng giải quyết vấn đề theo nhóm, có tinh thần đoàn kết cao.

Thực tiễn nhiều năm giảng dạy các môn LLCT, chúng tôi đã khai thác những ưu việt của phương pháp thảo luận nhóm kết hợp với tranh luận về các chủ đề liên quan đến môn học. Sau khi tự nghiên cứu và xây dựng các chủ đề tri thức, nhóm sinh viên thuyết trình dưới sự điều khiển của giảng viên. Tuy nhiên, để tích cực hóa hoạt động tự học và phát huy tối đa tiềm năng của sinh viên hơn nữa, chúng tôi kết hợp với việc “tranh luận”. Sinh viên với sinh viên và sinh viên với giảng viên có thể tranh biện, phản bác dưới dạng các câu hỏi chất vấn.

Ứng dụng công nghệ thông tin (CNTT) trong đổi mới phương pháp dạy học các môn LLCT

Trong giáo dục hiện đại, CNTT trở thành phương tiên, công cụ hữu hiệu giúp quá trình dạy học sớm đạt được mục đích giáo dục. Đối với dạy học các môn LLCT, CNTT giúp người dạy có thể khai thác thông tin, tư liệu, biên soạn bài giảng, giáo trình điện tử, cũng như tích hợp, nâng cao khả năng tương tác giữa các chủ thể dạy học.

Việc dạy học các môn LLCT đòi hỏi phải gắn với thực tiễn, phù hợp với yêu cầu và xu thế đổi mới giáo dục ở nước ta và thế giới hiện nay. Để việc dạy học các môn học này có hiệu quả, cả người dạy lẫn người học cần phải thay đổi tư duy, nhận thức về môn học và không ngừng đổi mới phương pháp, cách thức để truyền đạt và lĩnh hội tri thức. Do đó, đổi mới phương pháp dạy học theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động và sáng tạo của người học được coi là nhiệm vụ trọng tâm trong nhà trường. Cốt lõi của đổi mới giảng dạy các môn LLCT là đổi mới phương pháp dạy học, giảng viên cần phải thay đổi phương pháp giảng dạy theo hướng trang bị cho sinh viên cách tư duy, thuyết trình và tranh luận, biết cách làm việc nhóm, từ đó hình thành cho sinh viên nhu cầu tự học, tự nghiên cứu. Đó chính là cơ sở để hình thành và phát triển kỹ năng nghề nghiệp, bồi dưỡng lòng quyết tâm, ý chí tự học, biết vận dụng những điều đã học vào trong thực tiễn cho sinh viên.