HỒ CHÍ MINH VÀ VẤN ĐỀ XÂY DỰNG MỘT NỀN GIÁO DỤC MỚI
Trong quá trình xây dựng và lãnh đạo cách mạng Việt Nam, Hồ Chí Minh đặc biệt coi trọng giáo dục, gắn giáo dục vào việc thực hiện, hoàn thành những nhiệm vụ trọng tâm của cách mạng. Vì vậy, Người rất quan tâm đến giáo dục, chăm sóc ân cần đến thầy cô giáo và học sinh. Người không chỉ góp phần cùng Đảng và Nhà nước hoạch định và chỉ đạo đường lối, chính sách giáo dục mà còn xây dựng những nguyên tắc cơ bản của nền giáo dục Việt Nam mới. Trong mọi lĩnh vực của giáo dục học, Hồ Chí Minh đã có nhiều đóng góp quan trọng về việc xác định chức năng, nhiệm vụ của giáo dục, về xây dựng lý luận dạy học nói chung, phương pháp dạy học các môn xã hội và nhân văn nói riêng, về giáo dục đạo đức, phẩm chất, về việc nhân dân đóng góp cho giáo dục…. Trong những vấn đề như vậy Người đặc biệt chú ý đến thế hệ trẻ. Trong Thư gửi các học sinh (tháng 9 - 1945) nhân ngày khai trường đầu tiên ở nước Việt Nam dân chủ cộng hòa, đã thể hiện tư tưởng Hồ Chí Minh chăm lo, giáo dục thế hệ trẻ. Người chỉ rõ nhiệm vụ của học sinh khi đất nước giành được độc lập là “cần phải xây dựng lại cơ đồ mà tổ tiên đã để lại cho chúng ta, làm sao cho chúng ta theo kịp các nước trên hoàn cầu”. Trong cuộc kiến thiết này, thanh thiếu niên, học sinh có vai trò to lớn: “Non sông Việt Nam có trở nên tươi đẹp hay không, dân tộc Việt Nam có bước tới đài vinh quang để sánh vai với các cường quốc năm châu được hay không, chính là nhờ một phần lớn công học tập của các em”.
Từ thực tiễn cách mạng nói chung, giáo dục nói riêng, qua những tài liệu, văn kiện của Hồ Chủ tịch và Đảng Cộng sản Việt Nam, có thể thấy một số nội dung cơ bản của tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục:
Thứ nhất, giáo dục là một bộ phận quan trọng của hoạt động xã hội; vì vậy, giáo dục là một mặt trận trong sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc, kháng chiến bảo vệ Tổ quốc và xây dựng đất nước theo con đường XHCN.
Thứ hai, giáo dục gắn liền với chế độ chính trị; vì vậy, phải coi trọng việc thực hiện mục tiêu giáo dục, chú trọng công tác giáo dục chính trị tư tưởng. Người khẳng định: “Trên nền tảng giáo dục chính trị và lãnh đạo tư tưởng tốt, phải phấn đấu nâng cao chất lượng văn hóa và chuyên môn nhằm thiết thực giải quyết các vấn đề do cách mạng nước ta đề ra và trong một khoảng thời gian không xa, đạt những đỉnh cao của khoa học và kỹ thuật”
Thứ ba, cần phải thực hiện nguyên lý giáo dục, học đi đôi với hành, lý luận gắn với thực tế… Đây là điều thể hiện bản chất của nền giáo dục nước ta, phục vụ tốt nhất việc đào tạo những chủ nhân tương lai của đất nước, có tinh thần độc lập, tự chủ, sáng tạo.
Thứ tư, phải xuất phát từ quan điểm “cách mạng là sự nghiệp của quần chúng” để tiến hành công cuộc “xã hội hóa” giáo dục, làm cho các tầng lớp nhân dân được quyền học tập và có nghĩa vụ đóng góp xây dựng giáo dục. Người nhấn mạnh đến việc “phát huy đầy đủ dân chủ XHCN”, xây dựng đoàn kết chặt chẽ trong trường, giữa nhà trường và xã hội, làm sao cho mọi người “thật sự quan tâm hơn nũa đến sự nghiệp này, phải chăm sóc nhà trường về mọi mặt, đẩy sự nghiệp giáo dục của ta lên những bước phát triển mới”
Những quan điểm cơ bản trong tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục được tiếp thụ và vận dụng trong xây dựng nền giáo dục nước ta từ sau Cách mạng Tháng Tám 1945 đến nay, đã đưa lại những thành tựu to lớn, góp phần đào tạo những thế hệ thanh niên cho kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ và cho xây dựng CNXH.
Mặc dù ra đời cách đây nhiều thập kỷ, nhưng tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục vẫn rất có ý nghĩa đối với sự nghiệp phát triển giáo dục của nước ta hiện nay. Chúng ta không chỉ tìm thấy trong tư tưởng của Người những gợi ý để tháo gỡ các vướng mắc cụ thể về vai trò, nội dung của giáo dục…, mà còn có thể học được từ đó phương pháp luận giải quyết vấn đề của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Các phương pháp này rất gần với những gì đang được nói tới hiện nay như mục tiêu của giáo dục là đào tạo con người Việt Nam phát triển toàn diện, có đạo đức, tri thức, sức khoẻ, thẩm mỹ và nghề nghiệp, trung thành với lý tưởng độc lập dân tộc và CNXH; hình thành và bồi dưỡng nhân cách, phẩm chất và năng lực của công dân, đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc; hoạt động giáo dục phải được thực hiện theo nguyên lý học đi đôi với hành, giáo dục kết hợp với lao động sản xuất, lý luận gắn liền với thực tiễn, giáo dục nhà trường kết hợp với giáo dục gia đình và giáo dục xã hội,…
Chúng ta hoàn toàn có thể tin tưởng tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục từng góp phần mang lại thắng lợi cho cách mạng Việt Nam trong lịch sử, sẽ tiếp tục phát huy tác dụng trong bối cảnh đất nước đẩy mạnh CNH, HĐH và hội nhập quốc tế./.